معنویت و سلامت روان

   جدایی و دوری از خویشتن معنوی منجر به احساس خلاء معنایی، پوچی، سرگردانی و حیرانی در زندگی می شود. تحقیقات نشان می دهد معنویت یک بعد جدانشدنی انسان هاست و بایستی برای تأمین سلامت روانی مورد توجه جدی قرار بگیرد و تا زمانی که این به این جنبه توجه نشود آرامش واقعی تجربه نمی شود. حتی افرادی که معمولا به دنبال معانی نسبی و موقتی برای زندگی خود هستند، ممکن است به برخی اختلالات روانی مانند افسردگی و اضطراب مبتلا شوند. چرا که انسانی که خدای خود را گم کرده، خود را گم کرده است و سرگردان به دنبال گم شده اش می گردد اما خود نمی داند به دنبال چیست.

  از طرفی مشاهدات بالینی نشان می دهد که مراجعانی که چالش های اساسی در تنظیم احساسات و روابط بین فردی دارند، دارای اعتماد به نفس پائین بوده و یا خجالتی هستند، در اطمینان به ارزش های معنوی خود دچار مشکل هستند و از هویت معنوی خود بیگانه شده اند.

 از نظر آلپورت افراد از نظر معنویت و دینداری به دو دسته تقسیم می شوند:

- افراد برون سو: این افراد مذهب را در راستای رسیدن به اهداف خود مانند کسب امنیت، آرامش، پذیرش اجتماعی، کسب مقام، کسب توجیه یا تأیید به کار می برند.

- افراد درون سو: این افراد نیازها و انگیزه های دیگر را هر چند هم قوی باشند باز در مقابل انگیزه مذهبی کم اهمیت می بینند. این افراد معمولا سازگاری شخصیت، عاطفی و اجتماعی خوبی دارند و با مشکلات و آسیب ها راحت تر کنار می آیند. 

باورهای مذهبی و معنوی چه تأثیری بر سلامت روان انسان ها دارند؟

همانطور که می دانید روان و جسم آدمی ارتباط نزدیکی با هم دارند، حتی می توان گفت دو روی یک سکه اند. بسیاری از تغییرات جسمی باعث تغییر حالات روانی می شود و حالت های روانی با تظاهرات و نشانه های جسمانی همراه است. افرادی که از نظر معنوی رشد کرده اند، احتمال بیشتری دارد که در بقیه حیطه های زندگی نیز موفق باشند، چرا که...

• این افراد در مشکلات و مسایل زندگی از خداوند کمک می خواهند و بنابراین توانایی مقابله با استرس و مدیریت هیجان بالاتری دارند.

• باورها و ایمان مذهبی بسیاری از افکار ناکارآمد و منفی را تعدیل و اصلاح می کنند و باعث کاهش احساس افسردگی و اضطراب می شوند.

• ایمان باعث پیوند بین افراد می شود: انسان در بسیاری از مواقع زندگی در مواجهه با مشکلات تنهاست. اما افرادی که مذهب و آیین یکسانی دارند گاهی منبع حمایتی قوی برای یکدیگر هستند. اعتقادات یکسان حس همبستگی را تقویت می کند و می تواند در صورت لزوم به کمک فرد بیاید و در رفع مشکلات به او کمک کند.

• باورهای مذهبی باعث می شود افراد راحت تر بتوانند مسایل و اشتباهات گذشته خود و دیگران را بپذیرند و از آن ها بگذرند.

• افرادی که باورهای معنوی قوی دارند ایمان، امید و عتماد به خدا و نوعدوستی را در تمام لحظات تجربه می کنند و همین موجب سازگاری بهتر با شرایط و حل بهتر مشکلات و نگرش زیبا به دنیاست.

روش هایی برای تقویت بعد معنوی

• با خود درونی تان ارتباط برقرار کنید. در روز دقایقی را به خودتان اختصاص دهید، با خود خلوت کنید و دقایقی از افکار رها شوید. برای این کار چند نفس عمیق بکشید.

• با خداوند گفتگو و نیایش کنید. هر روز یا شب دقایقی را به صحبت با خداوند اختصاص دهید. تجسم کنید که در پیشگاه خالق خود به خاطر نعماتی که عطا کرده از او تشکر می کنید و برای رسیدن به هدف هایتان از او درخواست کمک می کنید.

• تأثیر خدا را در زندگی خود بپذیریم و بدانیم که خداوند در زندگی ما دخالت مستقیم دارد. به خدا علاقه و اعتماد داشته باشیم و سعی کنیم در کارها به او توکل کنیم.

• گاهی اجازه دهیم الهام و شهود به جای مسایل منطقی و ریاضی در رهنمود دادن به ما در مسایل زندگی کمک کند.

• از خود بپرسید خداوند چه هدفی از خلقت من داشته است؟ رسالت من در این کره خاکی چیست؟ چه کارهای ناتمامی هست که باید به اتمام برسانم؟ پاسخ به این سوالات کمک می کند تا جایگاه و نقش خود را در این کره خاکی بیش از پیش بیابید.

•  تمرکز و تفکر در طبیعت موجبات آرامش ما را فراهم می کند. در لحظاتی که فرد به تفکر در مورد جهان می پردازد احساس یگانگی با اشیاء و دنیا می کند.

• گذشته خود را ارزیابی کنید.آیا از نحوه سپری شدن سال های گذشته رضایت دارید؟ اگر قرار بود فرصت دوباره ای از خداوند می گرفتیداین سال ها را چگونه می گذراندید. چه چیزی در زندگی خود تغییر می دادید؟ سعی کنید خود را به انجام کارهای ناتمامی که آرزوی آن ها را داشتید ملزم کنید.

• هر روز بر رفتارتان نظارت کنید.می توانید هر روز قبل از خواب دقایقی را به ارزیابی رفتار روزانه خود اختصاص دهید و از خود سوال کنید در طول روز و شب گذشته چه کارهایی انجام دادیده اید؟ کدامیک طبق معیارهای درونی شما بوده و کدام نبوده است؟ در صورتی ک احساس کردید از رفتارهایتان راضی نیستید تصمیم بگیرید که متفاوت عمل کنید.

• در ارزش ها معیار های خود تجدید نظر کنید. هر انسانی در طول رشد خود ارزش هایی را از خانواده و جامعه کسب می کند و آن ها را درونی می سازد، ارزش های خاص و معیارهای درونی ما را از درون هدایت می کنند و از انجام رفتارهایی باز می دارند. هر از چند گاهی به این ارزش ها فکر می کنیم و ممکن است لازم باشد آن ها را تغییر دهیم یا ارتقا بخشیم. فرآیند رشد آدمی ایجاب می کند که انسان ها به مرور زمان در ارزش های خود تجدید نظر کنند و ارزش های قدیمی را با جدید جایگزین کنند.  پس فرصت را از دست ندهید و بازسازی را آغاز کنید.

• به اصول اخلاقی پایبند باشید. خود را به معیارهای و در صورت انجام عملی مغایر آن رفتارتان را زیر سوال ببرید.

• خود و دیگران را ببخشید. رشد معنوی بدون تقویت توانایی گذشت میسر نیست. اگر به خاطر رفتاری احساس گناه می کنید، نسبت به خود گذشت داشته باشید چرا که با احساس گناه چیزی تغییر نمی کند. با بخشش خود و دیگران احساس رهایی و آزادی را تجربه می کنید. فردی که بخشش را تجربه می کند نگرش مثبت تری به مسایل پیدا می کند، احساس قدرت و توانمندی و  سلامت روان و جسم بالاتری دارند. البته در اینجا منظور بخششی است که با آگاهی و آمادگی صورت گیرد، در غیر این صورت التیام روانشناختی صورت نمی گیرد، چرا که احساس گناه، عصبانیت و رنج و اندوه ادامه می یابد.

•  برای دیگران همان چیزی را بخواهید که برای خود می پسندید. مطمئنا چیزی که شما را برنجاند و ناراحت کند اسباب رنجش دیگران را هم فراهم می کند. بنابراین از ته دل خیرخواه دیگران باشید.

• به فعالیت های خیریه بپردازید. خدمت به دیگران  به رشد معنوی کمک می کند. علاقمندی به سلامت و رفاه دیگران، عشق ورزیدن به آن ها و بخشیدن انسان ها سبب می شود احساس آزادی بیشتری کنید و رشد معنوی بیشتری داشته باشید. این فعالیت ها موجب تقویت بعد معنوی، مقاوم سازی آن ها در برابر فشارها و حوادث منفی، ایجاد احساس عشق و تعلق به دیگران، ارامش روانی خصوصا وقتی احساس درماندگی، افسردگی و تنهایی می کنند.

•  مناسک معنوی فرصتی برای اجتماعی شدن و یافتن دوستان، کاهش احساس اضطراب، افسردگی و گناه است. بنابراین هر از چندگاهی چنین برنامه ای را داشته باشید.

• خواندن قرآن و کتب دینی. این روش نه تنها باعث تقویت بعد معنوی می شود بلکه موجب افزایش خودشناسی و خودآگاهی و کاهش اضطراب خواهد شد.

معنویت احساس درونی قدرت یا سرشار بودن از زندگی است، به طوری که انسان احساس کند وسعتی به پهنای گیتی دارد و دستانش در دستان خداوندی است که قدرتی بالاتر از تصور است.